Groen dak van bovenaf gezien

Groen dak in Roombeek, Enschede

Hier vindt u een aantal voorbeelden waar groen en water bijdragen aan een gezonde leefomgeving. De voorbeelden die u hier vindt, zijn oplopend van gebouwniveau, buurtniveau, wijkniveau en stadsniveau. Sommige aanbevelingen en praktijkvoorbeelden zijn speciaal van belang voor kinderen [j], ouderen [o] of werknemers [w]. Dit is per voorbeeld aangegeven tussen vierkante haken.

Het RVO heeft in opdracht van het Ministerie LNV, een Storymap ontwikkeld over Natuurinclusieve verstedelijking. Hierin zijn veel voorbeelden opgenomen, zowel op wijk- en buurtniveau als dat op dat van gebouw en straat. De voorbeeldprojecten beschreven in de Storymap Natuurinclusieve verstedelijking kunt u hier bekijken. 

Voorbeelden op gebouwniveau

Groene daken

Steeds meer gemeenten subsidiëren groene daken, zoals Amstelveen, Groningen en Krimpen aan den IJssel. Ook de gemeente Nijmegen heeft een subsidieregeling hiervoor, als onderdeel van de klimaatcampagne van Nijmegen. Daarmee wil de gemeente de effecten van klimaatverandering tegengaan en willen ze werken aan een duurzame en klimaatneutrale stad. Zelf heeft de gemeente het goede voorbeeld gegeven door het stadhuis te voorzien van een groen dak. Daarnaast helpt Nijmegenaar Nando samen met Rooftop Revolution en de gemeente bewoners en ondernemers om platte daken te vergroenen en nieuwe functies te geven.

Een groene tuin begint bij jezelf

Met de campagne helpt ‘Ons Water’ - een samenwerkingsverband van waterschappen, waterbedrijven, watermusea, Rijkswaterstaat, provincies, gemeentes, ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Unie van waterschappen, Vewin, VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en IPO- overheden en inwoners om tuinen klimaatadaptief en biodivers in te richten. Bijvoorbeeld door het vervangen van tegels voor groen en het opvangen van regenwater. Ook zijn ze mede organisator van de ‘NK Tegelwippen’, waarin mensen worden uitgedaagd tegels te vervangen door groen in zijn eigen (gevel)tuin. 

Dakpark Rotterdam

In Rotterdam-West bevindt zich op ongeveer acht meter boven straatniveau een dakpark van een kilometer lang, dat 45.000 vierkante meter bedrijfsruimte overkapt. Het dakpark is aangelegd langs de Zeedijk. Het maakt dit deel van de stad groener en faciliteert verdere groei van bedrijven in de fruit- en foodsector. Het is aangelegd op een betonnen constructie die het dak vormt boven geschakelde bedrijfsruimten. Op dit dak ligt een voedingsbodem (‘substraatlaag’) die dik genoeg is voor struiken en kleine bomen. Er is een paviljoen met een weids uitzicht. Bewoners zijn betrokken bij het ontwerp, de inrichting en het beheer.

Trudo Toren, Eindhoven

Trudo, een woningcorporatie uit Eindhoven, zet zich naast de beschikbaarheid en betaalbaarheid van huisvesting in voor leefbaarheid, duurzaamheid en aantrekkelijke plekken. Bekijk hier een video over hoe zij dit aanpakken. Eén van de groene projecten is de Trudo toren. De toren zal het eerste verticale bos van Nederland zijn. Het groen dat geplaatst wordt op en rondom de toren levert ruim 5000 struiken en planten op, een groene oaze van 70 meter hoog. Al het groen in deze sociale huurwoningflat wordt  door professionals onderhouden.

Hoge toren in Eindhoven. Nieuwbouwtoren met veel balkonnen, waar groen op geplaatst zal worden. Voor de toren staan mensen op een plein ernaar te kijken en is er een klein festival gaande.

Trudo toren in Eindhoven

Ondergrondse Waterberging Museumparkgarage, Rotterdam

Onder de inrit van de parkeergarage in het Museumpark in Rotterdam kan water geborgen worden wanneer het rioolstelsel dreigt over te lopen na hevige regen. Daarna wordt dit regenwater van deze berging weer naar het riool gepompt en afgevoerd. Bekijk een video over de waterberging.

Helende tuin Martini Ziekenhuis, Groningen

Martini Ziekenhuis biedt een ‘healing environment', een omgeving waar mensen zich prettig voelen. Onder andere door veel daglicht, een groenplein en een binnentuin herstellen ze beter en ervaren ze minder stress.

Zorgboerderij 't Wolwêzen, De Knipe

 't Wolwêzen is een logeer-werkboerderij en biedt logeeropvang, dagbesteding, dagritmetraining voor mensen van 4 tot 60 jaar met een lichte verstandelijke handicap en/of afstand tot de maatschappij. Ook biedt ’t Wolwêzen gezinsondersteuning via coaching en begeleiding van jongeren. Activiteiten zijn onder andere: tuinen onderhouden, paarden verzorgen en dingen repareren. Het contact met planten en dieren kan zelfvertrouwen bevorderen en biedt ontspanning.

Verpleegcentrum Lindestede, Wolvega [o,j]

Bij dit verpleegcentrum voor ouderen is een bijzondere buitenruimte (zie pag. 15-19) aangelegd die zorgt voor verbinding met de omliggende woonomgeving. De looproutes langs de randen van het complex stimuleren ontmoetingen. De kinderboerderij slaat de brug tussen het dorp en Lindestede. Bewoners hebben vanuit hun kamers een levendig uitzicht op de dierenweide. Bewoners, familie, scholen en mensen uit de omgeving onderhouden moes-, kruiden- en bloementuinen. Tuinen en dierenweide verwijzen naar het verleden van de veehouderij en akkerbouw in de omgeving.
 
Hier vindt u meer voorbeelden van groen in de zorgomgeving.

Voorbeelden op buurt-/straatniveau

Buurt en stoeptuin

De gemeente Utrecht biedt bewoners de mogelijkheid tot zelfbeheer van groen in de buurt, middels het aanleggen van geveltuinen, stoeptuinen, bomen op de stoep, groene muren, buurttuinen.

Groene schoolpleinen [j]

Groene schoolpleinen zijn goed voor de gezondheid, beweging en concentratie van kinderen. Ook maken kinderen er meer vrienden en voelen zich zelfverzekerder. Groene schoolpleinen en het (educatieve) gebruik daarvan voorzien in de groenbehoefte van een wijk en maken de kloof tussen jeugd en natuur kleiner. Ook brengen ze verkoeling op warme dagen en dragen ze bij aan waterberging. De aanleg van groene speeltuinen startte rond 2012, sindsdien zijn er veel gemeenten bezig met het vergroenen van schoolpleinen. Voorbeelden: het natuurschoolplein van de vrije school Valentijn in Harderwijk en de plannen voor een groen schoolplein in Barendrecht, Schoolpleinen van de Toekomst in Noord-Brabant. De gemeente Amersfoort heeft een mooie toolkit samengesteld en ook de gemeente Utrecht is bezig met de vergroening van speeltuinen. 

Park om de Hoek

Park om de Hoek is een initiatief van De Gezonde Stad, een onafhankelijke stichting die bewoners, bedrijven en overheden bij elkaar brengt en Amsterdam groener, schoner en slimmer wil maken. Met hun project Park om de Hoek helpen ze bewoners om een saaie, versteende plek in hun buurt te transformeren tot buurtpark om te spelen, sporten, ontspannen of ontmoeten. Daarmee wordt de stad ook leefbaarder, mooier en klimaatbestendiger. 

Doetuinen, Haarlem

In een tuin van de stichting doetuinen Haarlem kunnen mensen zelf planten, groenten, vruchten en bloemen kweken. Het is een ontmoetingsplek voor mensen met belangstelling voor tuinieren en de natuur. Op elke locatie beheren de tuinders gezamenlijk het tuincomplex en de gereedschappen. Hier vindt u meer informatie en een overzicht van de doetuin locaties

Voorbeelden op wijkniveau

Groene Loper Maastricht

De Groene Loper is het gebied in Maastricht-Oost waar met de komst van de tweelaagse Koning Willem-Alexandertunnel het verkeer dat eerder voor overlast en een slechte luchtkwaliteit zorgde,  grotendeels onder de grond wordt geleid. Daarmee zijn  de stad en regio niet alleen beter bereikbaar geworden: bovenop de tunnel ontstond ruimte voor groen, ontspanning en bewegen en sporten, voor mensen uit heel Maastricht, maar vooral ook uit de verschillende omliggende wijken. Mede door het plaatsen van zo’n duizend bomen is het een aantrekkelijke plek geworden met veel ruimte voor voetgangers en fietsers. 

Groene wijk: GWL-terrein, Amsterdam

Op het terrein van het voormalige gemeentelijk drinkwaterleidingbedrijf in Amsterdam is een milieuvriendelijke, autovrije en kindvriendelijke woonwijk gerealiseerd. Deze markeert de grens tussen de woonblokken van de Staatsliedenbuurt en bedrijven aan de westkant. Enkele oude gebouwen en een watertoren bleven bewaard. De groenstructuur is in de wijk geïntegreerd, inclusief volkstuinen, speelpleinen en fiets- en wandelpaden. Het maaiveld bevat zo veel mogelijk onverharde bodem, waardoor het regenwater in de grond kan zakken en niet naar de riolering hoeft te worden afgevoerd. Alle toiletten van de lagere flatgebouwen zijn aangesloten op een reservoir met opgevangen regenwater in de kelders. De grasdaken op twee grote flats zorgen voor isolatie en houden water vast, zodat bij harde buien de plotselinge aanvoer van veel water wordt beperkt.

EVA-Lanxmeer, Culemborg

De wijk EVA-Lanxmeer is ontstaan uit een particulier initiatief tot een duurzame en milieubewuste samenleving. Toekomstige bewoners hebben de wijk mee vormgegeven. Alle bewoners zijn lid van een bewonersvereniging, die voor een groot deel de buitenruimte beheert. De gebouwen worden verwarmd en gekoeld met spoelwater en water wordt geborgen op vegetatiedaken. Op waterpleinen en bij slootjes kunnen kinderen spelen en verkoeling zoeken op warme dagen. Het regenwater wordt er vastgehouden, het grijswater wordt decentraal gezuiverd en de buitenruimte is ecologisch ingericht. Er is een zorgboerderij voor oudere agrariërs en een ecologische stadsboerderij voor voedselproductie en contact met de natuur. Bewoners kweken eigen groente en fruit (Eetbaar Landschap).

Waterplein Benthemplein, Rotterdam

Het Waterplein Benthemplein is een unieke innovatie in de wereld: Het is een waterberging en stedelijke openbare ruimte in één. Het Benthemplein wordt intensief gebruikt door studenten en door sporters en skaters. En het is in nauwe samenspraak met de hele buurt tot stand gebracht.
Als het hard regent ontlast het de hele omgeving door water op te vangen. Dit wate

Foto van het Benthemplein, skatepark en waterplein, Rotterdam

Waterplein Benthemplein, Rotterdam

Waterplein Tiel

Het ontwerp van het waterplein is tot stand gekomen met inbreng van de inwoners van de Vogelbuurt en leerlingen van de naastgelegen basisschool De Achtbaan. Het waterplein is in droge tijden een uitnodigende plek waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten en kinderen kunnen spelen. Er is een sportveld en een baan voor alles op wieltjes en er zijn eilandjes. Er staan bankjes, prullenbakken, verlichting en zelfs appelbomen. Een ‘slang’ van rode baksteen krult om het plein heen. Zijn ‘kop’ vormt het hoogste punt en heeft beklimbare randen en hellingen waar je vanaf kunt glijden. Zo is een avontuurlijke route ontstaan rondom het verdiepte sportbassin van waaruit de buurtkinderen kunnen uitkijken over het plein.

Park de Nooterhof, Zwolle [j]

In de wijk Stadshagen in Zwolle ligt park de Nooterhof, een park met moestuinen en een groene oase waar jong en oud kennis kunnen maken met een groene leefomgeving. Het park is volledig gerund door vrijwilligers via de Milieuraad Zwolle. Kinderen kunnen volop spelen en beleven in de verschillende groene speelplaatsen, o.a. met de waterpomp en het blotevoetenpad. Er zijn langzaam oplopende oevers bij de Zandwetering, waardoor een diversiteit aan planten ontstaat en meer water kan worden opgevangen bij zware regenval.

Voorbeelden op stadsniveau

Groen en gezond, Almere

Inwoners en ondernemers werken aan een groen en gezond Almere, deels in samenwerking met de gemeente. In 2022 is Almere gaststad van de Floriade Expo 2022. De tentoonstelling over wereldtuinbouw daagt bezoekers uit om groener en gezonder te leven. Creatieve, groene en duurzame oplossingen zijn nodig om steden veilig, gezond en aantrekkelijk te maken en te houden. De Expo is een ‘living lab’ en toonbeeld voor de Groene Stad van de Toekomst. Ook biedt het inspirerende oplossingen voor mondiale vraagstukken zoals voedselvoorziening, gezondheid, klimaatverandering en duurzame energiewinning.

Klimaatadaptatiestrategie 2020-2030, Arnhem

In de vooruitstrevende Strategie Klimaatadaptatie Arnhem 2020-2030 beschrijft de gemeente haar plannen voor het klimaatbestendig maken van de stad. Met o.a. 10% minder verharding binnen het bebouwde deel van de stad, en meer groen voor verkoeling, wateropvang, meer biodiversiteit en een prettige leefomgeving. 

Singelpark, Leiden

Inwoners en de gemeente werken samen aan een lang, mooi en spannend stadspark, het Singelpark. Daarbij wordt de singelrand over de hele lengte verbonden, zodat een wandelrondje Singelpark ontstaat en het gebied als één park te beleven is. Daarvoor worden bruggen aangelegd en worden stukken groener gemaakt. Daarnaast wordt bestaand groen en de parkstructuur verbeterd. In al deze projecten denken inwoners mee over het ontwerp, het gebruik en het beheer van het park.

Zuiderpark, Den Haag

Het Zuiderpark in Den Haag biedt ruimte om op allerlei manieren te recreëren en ontspannen: wandelen, fietsen, skeeleren, joggen, midgetgolfen, skaten, rolschaatsen en barbecueën. Er zijn geregeld culturele voorstellingen en jaarlijks is er het festival Parkpop. Verder is in het park een bloementuin, een rosarium, speeltuinen, een hertenkamp en een educatieve stadsboerderij. 

Twee personen fietsen op elektrische fietsen door het Zuiderpark in Den Haag

Fietsers in het Zuiderpark, Den Haag

Speeldernis, Rotterdam [j]

De Speeldernis is een natuurlijke speelomgeving dat in het westen van Rotterdam ligt. Het is ontwikkeld om stadskinderen van verschillende leeftijden dagelijks en dicht bij hun huis te laten genieten van (inheemse) natuur in een speels tuinlandschap. De speeltuin wil samen met kinderen en ouders het concept van natuurspelen in een grote stad uitwerken. Door hun jarenlange ervaring met het ontwikkelen van groene leeromgevingen, heeft de Speeldernis ‘Speeldernis scholen’  ontwikkeld, een programma dat scholen ondersteunt in het realiseren van groene schoolpleinen.

Cool Nature, Gelderland [j]

In Cool Nature heeft de provincie samen met jongeren avontuurlijke, toegankelijke en natuurlijke plekken opgezet. Deze bieden niet alleen speelnatuur voor kinderen, maar leveren tegelijk ook een bijdrage aan klimaat- en hittebestendige steden en dorpen.

Groene Spoor, Amersfoort

Werkgroep "Het Groene Spoor" is bezig om  groene verbindingen tot stand te brengen tussen de binnenstad van Amersfoort tot aan het bos Birkhoven. Zij creëren natuurrijke, recreatieve, kindvriendelijke en klimaatbestendige groene spoorzones, zoals het wagenwerkplaatspad rond de Wagenwerkplaats. De projecten van werkgroep het Groene Spoor lopen dwars door de stad en laten zien dat biodiversiteit naast de voordeur begint. Buurtbewoners en geïnteresseerden worden gestimuleerd bij te dragen aan de aanleg van het Groene Spoor en mee te denken.

Eetbare Stad, Groningen

Buurtbewoners uit Groningen werken gezamenlijk aan moestuinen in de openbare ruimte in project Eetbare Stad. De gemeente Groningen en de Natuur en Milieufederatie Groningen ondersteunen het nationale koploperproject  voor moestuinen in de buurt. De Eetbare Stad organiseert cursussen: in groente en fruit verbouwen in tuinen en op daken, paddenstoelen kweken en aanleg van een voedselbos. Ook biedt het toolkits, lezingen, activiteiten en een Eetbaar Groningen kaart

Natuurpad Alloo, Texel

In mei 2003 werd op Texel het natuurpad Alloo in gebruik genomen. Dit initiatief van Staatsbosbeheer laat mensen met en zonder handicap genieten van de Texelse natuur. Het natuurpad is 4,5 kilometer, verhard met kleischelpen en geschikt voor bezoekers in een rolstoel, blinden en slechtzienden. Fietsen worden geweerd door fietssluizen. Op het pad zijn voorzieningen aangebracht voor het leiden van blinden en slechtzienden. Langs de route staan informatieborden in braille en bij de start is een reliëfoverzichtskaart geplaatst.

Voorbeelden op regioniveau

Zusterparken, regio Utrecht

Provincie Utrecht stimuleert initiatieven om parkinclusief te ontwerpen en bouwen. Daarbij worden groen, erfgoed en landschap als uitgangspunt genomen voor groei. Daarbinnen wordt een plek gegeven aan de woonopgave, mobiliteit en bedrijvigheid, in plaats van andersom. Centrale vraag is daarbij: wat gebeurt er als je de hele leefomgeving beschouwt als een groot Nationaal Park? Diverse initiatiefnemers in de Utrechtse regio werken vanuit die gedachte aan meer groen in hun eigen omgeving en groene verbindingen vanuit hun Zusterpark naar Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Voorbeelden zijn de Zusterparken Hof van Cartesius, Rotsoord en Voordorp