Basisset Indicatoren Gezonde Leefomgeving

Voor de ontwikkeling van de basisset zijn RIVM en TNO gestart met een selectie van doelen voor de leefomgeving die veel genoemd worden in omgevingsvisies of lokale nota’s volksgezondheid. Deze doelen vormden het uitgangspunt voor de basisset indicatoren voor een Gezonde Leefomgeving. Er zijn 12 doelen gekozen en per doel zijn op basis van belangrijkheid en veranderbaarheid twee thema’s geprioriteerd. Aan de thema’s zijn vervolgens indicatoren gekoppeld. Dit resulteerde in een basisset van ongeveer 30 indicatoren.

De set van indicatoren is vanuit twee perspectieven te benaderen: vanuit het gezondheidsperspectief (gezondheidsindicatoren te beïnvloeden via de leefomgeving) of het leefomgevingsperspectief (leefomgevingsindicatoren die invloed hebben op gezondheid). Daarnaast zijn er een aantal gebieds- en populatiekenmerken die meegenomen kunnen worden om gefungeerd je focus te bepalen. Dit soort gegevens vormen een zogenoemd basisprofiel: een beschrijvend beeld van het gebied of wijk waar je aan de slag wilt met het creëren van een gezonde leefomgeving.

De basisset indicatoren gezonde leefomgeving is flexibel toepasbaar. De beschikbaarheid van data is uiteindelijk leidend geweest in de keuze voor indicatoren. Daarnaast ontbreken er voor een aantal doelen nog geschikte indicatoren, deze zullen de komende tijd ontwikkeld worden. Voor de basisset indicatoren gezonde leefomgeving staan de volgende doelen centraal:

Verdere ontwikkeling en toepassing

Tijdens het webinar zijn verschillende suggesties gedaan voor de verdere ontwikkeling en toepassing van de basisset indicatoren voor een gezonde leefomgeving. Hieronder worden de belangrijkste punten samengevoegd en geordend.

Algemene verbeterpunten

• Thema's die worden gemist
  • Gezonde voedselomgeving, landbouw, bodem, gewasbeschermingsmiddelen, geur, geluidshinder en afstand tot welzijnsaanbod, verkeersveiligheid, sociale cohesie.
• Indicatoren voor landelijke gebieden
  • ​​​​​​​De basisset lijkt nu vooral gericht op stedelijke gebieden, terwijl landelijke gebieden ook aandacht nodig hebben.

• Het aantal doelen en thema’s kan worden gereduceerd door overlap samen te voegen. Dit maakt de kernset overzichtelijker en eenvoudiger toe te passen.
• De indicator fysieke gezonde leefomgeving veranderen naar de indicator milieufactoren.

Functies voor een praktisch gebruik van de tool

• Gemeenten en marktpartijen kunnen de data integreren met hun eigen instrumenten, bijvoorbeeld door een API-koppeling of via GIS-mogelijkheden voor ruimtelijke analyses.

• Mogelijkheid om lagen over elkaar te leggen (bijvoorbeeld gezondheid en geluid) en trends in kaart te brengen.
• Combinatie tussen factoren/lagen en visualiseren van historische trends.

• Een online dashboard op gemeente- of gebiedsniveau, met specifiek relevante indicatoren.
• Overzicht van alle doelen in één oogopslag.

• Indicatoren moeten rekening houden met verschillen tussen locaties (bijv. stedelijk vs. landelijk).
• Via filters kunnen gebruikers specifieke indicatoren selecteren.

Gebruik basisset indicatoren

Wat heb je van jouw organisatie of ons nodig om de indicatorenset te gaan gebruiken?

Tijdens het webinar zijn verschillende suggesties gedaan om de implementatie van de indicatorenset in de praktijk te stimuleren.

Beschikbaarheid en Toegankelijkheid

Ontwikkel een duidelijke, gebruiksvriendelijke website waar alle informatie over de basisset te vinden is.

• Publiceer een online tool, gekoppeld aan een eenvoudig dashboard dat per gemeente relevante gegevens toont.
• Regelmatige updates van de data om actuele informatie te garanderen.
• Voeg een document toe met een overzicht van de indicatoren en een link naar de benodigde databronnen.

Laat concrete voorbeelden zien van hoe de basisset het verschil kan maken. Zorg daarnaast voor een simpele uitleg over de tool waarin de doelen en het nut helder worden gemaakt, zodat ook niet-specialisten ermee aan de slag kunnen. Benoem expliciet dat dit dé landelijke tool is die geschikt is voor alle gemeenten.

Bied technische ondersteuning zoals een API, zodat gemeenten de gegevens eenvoudig in hun eigen systemen of tools kunnen integreren.

Intern draagvlak creëren

Zorg voor samenwerking tussen specialisten en managementlagen binnen de gemeente. Het creëren van draagvlak is essentieel; zowel op de werkvloer als op managementniveau.

• Benoem de noodzaak en meerwaarde van de basisset voor lokale omgevingsplannen.
• Laat zien hoe de tool bijdraagt aan concrete beleidsdoelen.

Voorzie in begeleiding of ondersteuning vanuit kennisinstanties zoals het RIVM.

Communicatie, de basisset indicatoren gezonde leefomgeving met elkaar uitdragen en delen.

• VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) kan dit promoten, maar binnen elke gemeente moet het gesprek gevoerd worden over de toepassing hiervan.
• Opnemen in landelijke Nota Volksgezondheid en Nota Ruimte om ook eenduidige implementatie vanuit het rijk (beide domeinen) te sturen (rol VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)).
• Rol voor RIVM, TNO en VNG en andere om ook op zoek te gaan naar de kanalen van gemeentelijke domeinen die niet direct aansluiten op dit thema, maar wel belangrijk zijn om te bereiken met dit gedachtengoed.

Werken met een bandbreedte of relatieve score

Het lijkt waardevol om met een bandbreedte te werken (oa Brons, Zilver, Goud of norm-/streef-/advieswaarde). Een nadeel is dat streefwaarde heel locatie specifek kunnen zijn. Een andere manier is om met een relatieve score (vergelijken met een ander gebied of een waarde) te werken.