Súdwest-Fryslân is één van de eerste gemeenten in Nederland die gezondheid een prominente plek geeft in haar Omgevingsvisie ‘Oars tinke yn Súdwest: Samenwerken aan een gezonde leefomgeving’. Gesprekken met bewoners vormden het startpunt en de gemeenteraad werd continue betrokken. Dit leidde tot een Omgevingsvisie met serieuze ambities voor gezondheid. Over dit proces vertellen Esmeralda Popkema ( programmamanager Omgevingswet) en Francis Koornstra (beleidsadviseur Gezonde leefomgeving) van de gemeente Súdwest-Fryslân meer.
Fietser in het land (via gemeente Súdwest-Fryslân)
In gesprek met bewoners
De gemeenteraad gaf de werkgroep Omgevingsvisie de opdracht zoveel mogelijk inwoners te betrekken bij het opstellen van de Omgevingsvisie. Dit werden er ongeveer 430(!). Dit lukte door niet alleen bijeenkomsten te organiseren, maar ook door het geven van gastlessen op diverse scholen, met een kraampje op markten te staan én er ook op uit te trekken met de bus. Er gingen ook raadsleden mee en samen met de werkgroep gingen zij in gesprek met een diverse groep bewoners. Door naar de mensen toe te komen werden ook jongere inwoners bereikt, die je niet zo snel ziet op bewonersbijeenkomsten.
De inbreng van bewoners was waardevol en het goede gesprek werd gevoerd. Bewoners kwamen zelf met initiatieven op het terrein van milieu, klimaat en duurzaamheid. Er zijn veel initiatieven die van onderop komen, zo wordt bijvoorbeeld in Heech al gestart richting een aardgasvrije wijk op initiatief van de bewoners. Zie: warmheeg.nl.
Blik verbreden op ruimtelijke ontwikkelingen
De werkgroep die hieraan werkte had het lef om ‘blanco’ te starten, waardoor ze echt open stonden voor wat leefde bij bewoners en daarna bij collega’s van verschillende disciplines. Dit zorgde voor een brede blik en een nieuwe manier van benaderen van ruimtelijke plannen. Integraal werken leverde ook meer begrip op voor elkaars standpunten en werkwijze. Zo bleek de afdeling Verkeer bijvoorbeeld wel open te staan voor meer ruimte voor wandelen en fietsen, maar moeten zij ook voldoen aan allerlei normen en richtlijnen. Gezamenlijk lukt het om ambities op te nemen over bijvoorbeeld fietsstraten. Een ander voorbeeld: vanuit het sociale domein startte het monitoren van data, gericht op brede welvaart. Ondertussen gebruikt nu ook het fysieke domein dit ‘Fries datalab’ en is ook voor hen het motto ‘Lok op ien!’ (Geluk op 1!). Kortom, niet voor niks heet de in april 2021 vastgestelde Omgevingsvisie 1.0 ‘Oars tinke yn Súdwest’ (Anders denken in ZuidWest).
'Gezonde Leefomgeving' gevisualiseerd (via samensudwestfryslan.nl/omgevingsvisie)
Wat heeft het opgeleverd?
Dit proces heeft het besef opgeleverd dat de gemeente meer moet faciliteren i.p.v. regels opstellen, meer moet gaan meedenken over mogelijkheden en dat inwoners meer de ruimte moeten krijgen om samen plannen te ontwikkelen. Deze uitgangspunten worden in de praktijk gebracht, o.a. door het nieuwe vergunningsproces waarin initiatieven integraal worden getoetst aan een intake- en omgevingstafel. Daar wordt door verschillende disciplines gezamenlijk beoordeeld of een initiatief wenselijk is. Gezondheid is nu opgenomen in dit werkproces!
Kernpunten Omgevingsvisie voor een gezond Súdwest-Fryslân
Súdwest-Fryslân wil de gezondste gemeente van (Noord-)Nederland worden. De Omgevingswet en de Omgevingsvisie gaan over de fysieke ruimte. Maar de manier waarop we die ruimte inrichten heeft grote invloed op onze gezondheid. Een groene omgeving bevordert de gezondheid, maar de omgeving moet ook uitdagen om elkaar te ontmoeten en om te bewegen. Daarom is het thema gezondheid de rode draad voor de Omgevingsvisie van Súdwest-Fryslân. De visie heeft 5 thema’s en 1 daarvan is: ‘Gezonde vitale mensen in een gezonde en veilige omgeving’. De visie richt zich op zowel het voorkomen van de bedreiging van de gezondheid als het bevorderen van de gezondheid. Dat doet Súdwest-Fryslân door een gezonde leefstijl te ondersteunen. Daarnaast stimuleert Súdwest-Fryslân sport en beweging en moedigt sociale ontmoeting aan.
Tips van de programmamanager:
- ‘Zoek bewoners/bedrijven en vervolgens collega’s van andere disciplines bewust op en luister naar elkaar’
- ‘Ga gewoon aan de slag: leren door te experimenteren’
- ‘Wacht niet af, maar begin gewoon en gun jezelf het leren in de praktijk’
Tips van de beleidsadviseur
- ‘Neem de vraag ‘Hoe kan het wél?’ als uitgangspunt’
- ‘Zoek collega’s op, door in gesprek te gaan en ‘haakjes’ te vinden om gezondheid mee te nemen’
Hoe nu verder?
Súdwest-Fryslân gaat aan de slag met het vertalen van de ambities naar een omgevingsplan! Zo zijn ze inmiddels begonnen met een Pilot ter opmaat voor de binnenstad van Sneek. Ook binnen omgevingsprogramma’s als Klimaatadaptatie en Vitaal landschap is gezondheid onderdeel. Realisatie van het omgevingsprogramma is geen klus die de gemeente in haar eentje kan doen. Daarom werken we samen met andere partijen, zoals Wetterskip Fryslân en de provincie Fryslân. Maar bovenal zoeken we de samenwerking met onze eigen inwoners. Want de maatregelen die we nemen bevorderen de kwaliteit van de leefomgeving van ons allemaal. Een gezonde en veilige leefomgeving maakt dat het ook de komende eeuw, ondanks of juist dankzij de klimaatverandering, in Súdwest-Fryslân prettig wonen, werken en genieten is.
Friesland wordt gekenmerkt door het samenwerken, zie bijv. De Friese Aanpak, De Friese Preventieaanpak, of DataFryslân. Op onderdelen worden projecten samen opgepakt en kennis en ervaring wordt onderling gedeeld. In Friesland weten ze elkaar goed te vinden!
Dames op een duofiets (via gemeente Súdwest-Fryslân)