Het Spoorpark in Tilburg is een stadspark dat is ontstaan uit een uniek burgerinitiatief. Hierbij is de lokale gemeenschap initiatiefnemer bij de ontwikkeling, realisatie en het beheer. Het is een ontmoetingsplek waar mensen kunnen genieten van de natuur, recreëren, ontspannen en samenkomen.
Lucy Bathgate, kwartiermaker bij Spoorpark Tilburg, vertelt over het belang van participatie in de ontwikkeling van het stadspark.
Maatschappelijke aanbesteding
Het Spoorpark in Tilburg is een veelgebruikt en veelzijdig park. Het ligt op een oud rangeerterrein pal naast het spoor. De gemeente kocht het terrein en gaf ruimte aan een aantal plannen om het te ontwikkelen. Helaas eindigden de uitgewerkte initiatieven in de la. De initiatiefnemers van het “Hart van Brabantpark” adviseerden de gemeente daarom om een ‘maatschappelijke aanbesteding’ te doen. De gemeente gaf deze maatschappelijke aanbesteding een kans en richtte een onafhankelijke regiegroep op. De regiegroep deed een oproep aan iedereen in Tilburg om met initiatieven voor het gebied te komen. Deze groep stelde spelregels op en legde randvoorwaarden voor het gebied vast. Burgers dienden in totaal 82 plannen in, waarvan 8 projecten zijn uitgekozen. Deze 8 initiatieven hebben in een aantal maanden tijd een gezamenlijk ontwerp voor het park gemaakt, geholpen door een landschapsarchitect. Tijdens dit proces zijn regelmatig informatieavonden gehouden voor omwonenden. Deze avonden schepten vertrouwen tussen de ontwikkelaars en de bewoners.
Voor ieder wat wils: sport, kampeer of picknick
Het resultaat is een park van 10 hectare met een diversiteit aan elementen. Er is volop ruimte voor water, zowel als speelgebied als een natuurlijke waterloop. Daarnaast heeft het park een skatebaan, beachvolleybalvelden, een stadscamping en een restaurant. Verder is er veel ruimte om te spelen, wandelen en genieten van een ontspannen picknick. In het park is voldoende ruimte gereserveerd voor natuurlijke elementen. Een deel van het park wordt bewust ecologisch beheerd, waardoor bomen en struiken de kans krijgen om vrij te groeien. Binnen twee jaar waren er al 165 plantensoorten spontaan opgekomen, waaronder zeldzame soorten die maar op enkele plekken in Nederland voorkomen. Een voorbeeld hiervan is het duizendguldenkruid.
Parkcoaches en vrijwillige beheerders
Het Spoorpark in Tilburg wordt beheerd door een groep van ongeveer 70 vrijwilligers. Deze toegewijde groep neemt diverse taken op zich, zoals het meten van de waterkwaliteit, het opruimen van afval en het onderhouden van het groen. Daarnaast zijn er parkcoaches actief, die een oogje in het zeil houden en ervoor zorgen dat alle gasten in het park prettig kunnen verblijven. Het onderhoud van het park wordt volledig verzorgd door deze vrijwilligers. De rol van de gemeente is beperkt tot handhaving en toezicht.
Een gezonde leefomgeving, voor en mét inwoners
Hoe kunnen overheid, bedrijven en inwoners een andere rol aannemen om samen te werken aan een gezonde leefomgeving? Deze vraag stond centraal tijdens de workshop op de Atlas Werkconferentie op 14 september 2023. Lees op de pagina: Een gezonde leefomgeving, voor en mét inwoners wat de succesfactoren waren en welke kansen de aanwezigen zagen voor nieuwe samenwerkingen in hun omgeving.
Tips van Lucy Bathgate
Hoe zouden andere gemeenten het kunnen aanpakken als zij een dergelijk park willen ontwikkelen?
- Doe een zogenaamde “maatschappelijke aanbesteding” met vooraf bepaalde spelregels voor de selectie van initiatieven. De gemeente draagt minder actief bij dan gewoonlijk, terwijl burgers juist het nodige handelingsperspectief krijgen voor hun initiatieven. Geef elkaar hierin de ruimte, want: overheid, bedrijf en burger hebben een andere rol dan gebruikelijk.
- Stel een onafhankelijke regiegroep op die geen direct belang heeft bij het project. Laat hen spelregels en uitgangspunten vaststellen.
- Geef burgers verantwoordelijkheid en vertrouwen. Bij de totstandkoming van Spoorpark Tilburg is veel verantwoordelijkheid gelegd bij de 8 uitgekozen initiatieven om hun idee werkelijkheid te laten worden én het goed te laten samengaan met elkaar.
